ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΟΣ | ΕΓΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ | ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΠΑΤΣΟΥΡΑ
Η ηλικιακή εκφύλιση της Ωχράς κηλίδος είναι η συχνότερη αιτία τύφλωσης στις ηλικίες άνω των 65 ετών στις αναπτυγμένες χώρες. Εκδηλώνεται ως σταδιακή ή απότομη απώλεια της κεντρικής όρασης με αποτέλεσμα τα άτομα που πάσχουν να παρουσιάζουν δυσκολία στο διάβασμα, την τηλεόραση, την οδήγηση και γενικότερα όλες τις ασχολίες που απαιτούν χρησιμοποίηση της κεντρικής όρασης. Η ΗΕΩ είναι στην ουσία μία γινιδιακή νόσο που αφορά και τους δύο οφθαλμούς, οι οποιοι όμως μπορεί να την εκδηλώνουν με διαφορετιή βαρύτητα.
Ποιά είναι τα είδη της ηλικιακής εκφύλισης;
- Ξηρά μορφή. Αποτελεί την ήπια μορφή της νόσου που είναι και η πιο συχνή. Χαρακτηρίζεται από αλλοιώσεις του μελαγχρόου επιθηλίου και κιτρινωπών εναποθέσεων στην ωχρά (drusen). Οι βλάβες αυτές μπορούν να προχωρήσουν και να εξελιχθούν σε πιο εκτεταμένες ατροφίες με δυσμενέστερες επιπτώσεις στην όραση. Σε ένα μικρό ποσοστό η ξηρά μορφή μεταπίπτει σε υγρά.
- Υγρά μορφή. Στη μορφή αυτή ανώμαλα αγγεία αναπτύσσονται κάτω από τον αμφιβληστροειδή, τον χιτώνα του οφθαλμού που είναι υπεύθυνος για την όραση, στην περιοχή της ωχράς κηλίδος. Τα νεοαγγεία αυτά μπορούν να εμφανίζουν διαρροή ή να αιμορραγήσουν με αποτέλεσμα μόνιμη καταστροφή των ευαίσθητων κυττάρων του αμφιβληστροειδούς και συνεπώς δημιουργία "τυφλών" σημείων στη κεντρική όραση.
Τα συμπτώματα της ηλικιακής εκφύλισης
Συνήθως η ξηρά ΗΕΩ προκαλεί αργή και μείωση της κεντρικής όρασης. Στην υγρά μορφή όμως η απώλεια είναι ξαφνική. Από τα πρώιμα στάδια ο ασθενής αντιμετωπίζει δυσκολία στο διάβασμα, παροδικά θαμπώματα στην κεντρική όραση και παραμορφοψία (παραμόρφωση των γραμμών). Υπάρχουν ειδικά τεστ όπως ο χάρτης Amsler που βοηθά στην αναγνώριση των συμπτωμάτων και την παρακολούθησή τους. Η περιφερική όραση που βοηθά στην αντίληψη του χώρου και ον προσανατολισμό διατηρείται ανεξάρτητα της βλάβης στην Ωχρά.
Πίνακας Amsler (Άμσλερ)
σε φυσιολογικό μάτι - οφθαλμός με ωχροπάθεια
Ποιοί είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ΗΕΩ
- Γενετική προδιάθεση. Έχουν πλέον αναγνωριστεί παραλλαγές γονιδίων που σχετίζονται ισχυρά με την ανάπτυξη ΗΕΩ.
- Ηλικία. Η πιθανότητα ανάπτυξης ΗΕΩ αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας.
- Κάπνισμα. Αποτελεί τον ισχυρότερο εξωγενή παράγοντα ανάπτυξης ΗΕΩ. Συνδέεται σύμφωνα με μελέτες με τουλάχιστον το 25% των σοβαρών περιπτώσεων ΗΕΩ.
- Υπέρταση. Η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να σχετίζεται με την ανάπτυξη ΗΕΩ.
- Παχυσαρκία. Η παχυσαρκία και η έλλειψη άσκησης έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΗΕΩ, ενώ άτομα που αθλούνται συστηματικά έχουν μειωμένο κίνδυνο.
- Ανοιχτόχρωμα μάτια. Δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι η λιγότερη χρωστική των ανοιχτόχρωμων ματιών και συνεπώς η μεγαλύτερη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη ΗΕΩ.
Από όλους τους εξωγενείς παράγοντες κινδύνου οι μόνοι για τους οποίους υπάρχει σαφής απόδειξη ότι συνδέονται αιτιολογικά με την ΗΕΩ είναι η μεγάλη ηλικία και το κάπνισμα.
Θεραπείες
Ειδικά συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών στοιχείων έχουν βρεθεί από μεγάλες πολυκεντρικές έρευνες ότι βοηθούν στην επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου. Τα σκευάσματα αυτά χορηγούνται από τα πρώιμα σημεία της νόσου , αλλά και σε όλα τα στάδια της ΗΕΩ.
Στην Υγρά μορφή της ΗΕ, υπάρχουν ενδοβολβικές ενέσιμες θεραπείες που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων σταθεροποιούν ή βελτιώνουν την πάθηση. Η συχνότητα τους βασίζεται σε καθορισμένα πρωτόκολα.Οι θεραπείες αυτές συνεχίζονται επί μακρόν, ανάλογα με την ανταπόκριση της νόσου.
Συμπληρωματικές θεραπείες
Σε εγκατεστημένες μορφές ΗΕΩ προτείνεται η χρήση βοηθημάτων χαμηλής οράσεως τα οποία βοηθούν στην ενίσχυση τόσο της κοντινής όρασης και του διαβάσματος όσο και της μακρινής όπως τηλεόραση. Αυτά είναι ειδικοί μεγεθυντικοί φακοί, τηλεσκοπικοί φακοί, αλλά και συστήματα Η/Υ.
Σε μάτια με ωχροπάθεια μπορεί να γίνει τοποθέτηση ειδικών τηλεσκοπικών ενδοφακών σε συνδυασμό με επέμβαση καταρράκτη.
Διατροφή και ΗΕΩ.
Η σωστή διατροφή είναι απαραίτητη για την υγεία των ματιών. Οι βιταμίνες και τα άλλα στοιχεία που έχουν δείξει ότι είναι απαραίτητα ή μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία των ματιών από τις διάφορες παθήσεις είναι:
- Ωμεγα-3 λιπαρά οξέα. Έκτος από την ευεργετική τους επίδραση στα αγγεία έχει βρεθεί ότι βοηθά στην πρόληψη της ωχροπάθειας και στην αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας. Τροφές πλούσιες σε αυτά είναι τα παχιά ψάρια καθώς και ορισμένοι ξηροί καρποί όπως τα καρύδια.
- Λουτείνη και Ζεαξανθίνη. Υπάρχει σε αφθονία στο σπανάκι και στα πράσινα λαχανικά.
- Βιταμίνη Α. Τη βρίσκουμε στο συκώτι, τα αυγά, το γάλα.
- Βιταμίνη C. Άφθονη στις πιπεριές, τις φράουλες, τα εσπεριδοειδή κτλ.
- Βιταμίνη D. Τη βρίσκουμε στα παχιά ψάρια και το γάλα.
- Βιταμίνη E. Τροφές πλούσιες σε αυτή είναι οι ξηροί καρποί.
- Ψευδάργυρος, σελήνιο. Στοιχεία που τα συναντάμε στους ξηρούς καρπούς και στο κρέας.
- Φλαβινοειδή. Υπάρχουν στο τσάι, το κόκκινο κρασί, τα εσπεριδοειδή, τα κεράσια κτλ
Πως γίνεται η διάγνωση και η παρακολούθηση της ΗΕΩ;
Η διάγνωση της ΗΕΩ γίνεται με την κλινική εξέταση όπου αναγνωρίζονται οι χαρακτηριστικές αλλοιώσεις στην ωχρά σε συνδυασμό με ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις . Αυτές είναι η οπτική τομογραφία συνοχής της ωχράς κηλίδας (OCT) και η φλουοραγγειογραφία, κλασσική ή OCT.
Με τις εξετάσεις αυτές επιβεβαιώνεται η πάθηση, γίνεται η διαφοροδιάγνωσή της από άλλες νόσους και σταδιοποιείται. Η συχνότητα παρακολούθησης και η θεραπευτική προσέγγιση της πάθησης εξαρτάται από τη μορφή και τη βαρύτητα. Οι ασθενείς με υγρά μορφή που βρίσκοται σε θεραπεία σύνηθως εξετάζονται κάθε μήνα, ενώ σε πάσχοντες από ξηρά μορφή η παρακολούθηση είναι λιγότερο συχνή. Σε κάθε περίπτωση όμως ο ασθενής ενημερώνεται ότι χρειάζεται να επισκεφτεί τον οφθαλμίατρο αν αλλάξουν απότομα τα συμπτώματα του και συνιστάται έλεγχος της όρασης με πίνακα Amsler.